პაციენტებისა და ჯანდაცვის პროფესიონალების ნაკადის გლობალურმა ზრდამ, ისევე როგორც კაპიტალის დაფინანსებამ და სამედიცინო ტექნოლოგიებმა, წარმოშვა ფართოდ განსაზღვრული, სწრაფად მზარდი, მრავალ მილიარდიანი სამედიცინო ტურიზმის ინდუსტრია. ბოლო ათწლეულის განმავლობაში სამედიცინო ტურიზმის სექტორმა გლობალურად განსაკუთრებული ინტერესი გამოიწვია.

მსოფლიოს ქვეყნების მთავრობებმა განიხილეს მნიშვნელოვანი ეკონომიკური განვითარების პოტენციალი სამედიცინო ტურიზმის განვითარებაში. გარდა ამისა, სამედიცინო ტურიზმი არის მომგებიანი უცხოური შემოსავლის წყარო ქვეყნებისთვის, რაც იწვევს ეკონომიკის ზრდას, შესაძლებლობას მიიღოს მონაწილეობა გლობალურ ჯანდაცვაში, ჰქონდეს უკეთესი ჯანდაცვის სტანდარტები, გააძლიეროს ტექნიკურად მოწინავე და სპეციალიზებული სამედიცინო სერვისების განვითარება, უკეთესი ცოდნის გაცვლა. გადახედეთ ტვინების გადინებას: ადგილობრივი ჯანდაცვის პროფესიონალების შენარჩუნება ან დაბრუნება პოლიტიკური და სოციალური სარგებლისთვის. ამ მიზეზების გამო სამედიცინო ტურიზმმა საქართველოშიც დიდი ჰოსპიტალების ინტერესი გამოიწვია.

ექსპერტების შეფასებით, საქართველოს დიდი პოტენციალი და პერსპექტივები აქვს როგორც სამედიცინო, ასევე ველნეს ტურიზმში. ქვეყნის ჯანდაცვის სექტორი მართლაც კონკურენტუნარიანია მთელ რიგ სამედიცინო მომსახურებაში (კარდიოქირურგია, პლასტიკური ქირურგია, სტომატოლოგია და ა.შ.); კერძო კლინიკებს აქვთ წარმატების შესანიშნავი მაჩვენებლები ამ სამედიცინო სერვისებთან დაკავშირებით, უახლესი ტექნიკით, კვალიფიციური ჯანდაცვის პროფესიონალებით და დიდი გამოცდილებით. გარდა ამისა, ზემოაღნიშნული მიმართულებებით, ქვეყანა ფასში კონკურენტუნარიანია სხვა რეგიონალური სამედიცინო ტურიზმის მიმართულებებთან, როგორიცაა თურქეთი და არაბეთის გაერთიანებული საემიროები. ამ ფაქტორების და მისი გეოგრაფიული მდებარეობის გათვალისწინებით ევროპისა და აზიის გზაჯვარედინზე, საქართველოს აქვს პოტენციალი გახდეს სამედიცინო ტურიზმის ჰაბი ამიერკავკასიასა და რეგიონში.

ტურიზმის განვითარება არის ერთ-ერთი მთავარი მიმართულება იმ რეფორმებში, რომელიც საქართველოს მთავრობამ 2016 წელს გაატარა. ეს რეფორმები მიზნად ისახავს მაღალი ხარისხის მდგრადი ტურიზმის განვითარების ხელშეწყობას და საქართველოს გარდაქმნას ოთხსეზონიან ტურისტულ მიმართულებად.

ცნობილია, რომ ტურიზმის სხვა დარგებთან შედარებით, სამედიცინო ტურიზმს აქვს განსაკუთრებული მახასიათებლები, რომლებიც ხელს უწყობს სექტორის კონკურენტუნარიანობას:

o პაციენტების ხანგრძლივი ყოფნა (მკურნალობაზე დაფუძნებული სერვისების გამო, დახარჯული დრო მეტია, ვიდრე სხვა ტურისტული პროდუქტების შემთხვევაში და ზოგიერთი პროცედურისთვის პაციენტებს სჭირდებათ მკურნალობის ქვეყანაში არაერთხელ გამგზავრება);

o როგორც წესი, პაციენტები ძალიან შემთხვევით მოგზაურობენ მარტო: ყველაზე ხშირად მათ თან ახლავს ერთი დამსწრე;

o არის უფრო მაღალი სპეციფიკური დანახარჯები სპეციალიზებული სერვისებისა და ინსტრუმენტების და ჯანმრთელობის ტურიზმის მაღალი შრომის საჭიროების გამო;

o დაბალი სეზონურობა; ჯანმრთელობის ტურიზმის სერვისები, როგორც წესი, ამინდისგან დამოუკიდებელია.

მეტიც, საქართველოში ჩამოსული საერთაშორისო ვიზიტორების (ტურისტების, ტრანზიტის და ერთდღიანი ჩასვლის ერთად) ჯამური რაოდენობა გაიზარდა CAGR-ით 21.7%-ით 2008-17 წლებში და მიაღწია რეკორდულ 7.5 მილიონ ადამიანს 2017 წელს. ბოლო წლებში ტურისტების რაოდენობა. საქართველოში სტუმრობა მკვეთრად გაიზარდა. საილუსტრაციოდ, 2018 წელს საერთაშორისო ვიზიტორების რაოდენობამ შეადგინა 8,7 მილიონი (ზრდის ტემპი 17% 2017 წელთან შედარებით) და 2019 წელს მიაღწია 9,357,964 ადამიანს (7,8% ზრდის ტემპი 2018 წელთან შედარებით) (წყარო: ტურიზმის დეპარტამენტი).

საქართველოს ჯანდაცვის ბაზარი საკმაოდ უნიკალურია მსოფლიოში, რადგან საავადმყოფოებისა და კლინიკების 90%-ზე მეტი კერძო, მომგებიანი ორგანიზაციებია. საქართველოს საყოველთაო ჯანდაცვის დაფინანსების სისტემა არ შეიძლება ჩაითვალოს მომგებიანად პროვაიდერ სექტორისთვის. საქართველოს დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნული ცენტრის მიერ გამოქვეყნებული სტატისტიკური სახელმძღვანელოს მიხედვით, 2018 წელს ქვეყანაში 273 საავადმყოფო ფუნქციონირებდა. საწოლის მთლიანი მარაგი შედგებოდა 15,909 საწოლისგან, და საწოლის დაკავებულობის მაჩვენებელი იყო 51.3% (187.2), რაც მიუთითებს სიმძლავრის არასაკმარის გამოყენებაზე. იგივე საკითხი აქცენტირებულია Galt&Taggart-ის მიერ 2020 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში, სადაც ნაჩვენებია, რომ ბოლო ექვსი წლის განმავლობაში საწოლის დაკავების საშუალო მაჩვენებელი იყო 50%, დაეცა 49%-მდე 2019 წელს. გარდა ამისა, საავადმყოფოში ყოფნის საშუალო ხანგრძლივობა იყო ხუთი დღე, რაც ასახავს. ის ფაქტი, რომ ძალიან ხშირად, საქართველოს საავადმყოფოებში მკურნალობენ ამბულატორიულ სენსიტიურ პირობებს. შესაბამისად, ჰოსპიტალური სექტორის მენეჯმენტს ექმნება პრობლემები ხარისხის გაუმჯობესების ან სამედიცინო სერვისების ინოვაციური განვითარებისთვის სახსრების მოზიდვის კუთხით. ამ პრობლემების ერთ-ერთი საუკეთესო გამოსავალი არის საქართველოში სამედიცინო ტურიზმის განვითარება.

ამჟამად საქართველოში სამედიცინო ტურიზმი განვითარების ეტაპზეა. კერძო კლინიკების ძალისხმევა პოტენციური „წყაროების ქვეყნების“ ძიებაში და სამედიცინო ტურისტების მოზიდვაში არის ფრაგმენტული, არ რეგულირდება სისტემურ დონეზე, მთლიანად ეყრდნობა ჰოსპიტალურ სექტორს და მედიატორ ფირმებს, რაც სახიფათოა პაციენტის უსაფრთხოებასთან დაკავშირებით და საზიანოა საქართველოს იმიჯისთვის. როგორც დანიშნულების ქვეყანა გლობალურ ბაზარზე.

სამედიცინო ტურიზმში საქართველოს პოტენციალისა და პერსპექტივების შესწავლის მიზნით, ჯანდაცვის დაწესებულებების, სამედიცინო სერვისების და მომხმარებელთა მომსახურების ფარგლებში და ქვეყანაში სამედიცინო ტურიზმის განვითარების ბარიერებისა და გამოწვევების იდენტიფიცირება ჯანდაცვის სექტორში და სისტემის დონეზე. , კვლევა ჩატარდა საქართველოს უნივერსიტეტში (დოქტორანტის ფარგლებში). კვლევის მიზნების შესაბამისად, ჩატარდა სიღრმისეული ინტერვიუების თვისებრივი კვლევა საქართველოში სამედიცინო ტურიზმის ინდუსტრიის ძირითად დაინტერესებულ მხარეებთან: ადგილობრივი და საერთაშორისო სამედიცინო ტურიზმის ინდუსტრიის დაინტერესებული მხარეების წარმომადგენლებთან, საავადმყოფოების ტოპ მენეჯერებთან, რომლებიც დაკავებულნი არიან მოთხოვნადი სპეციალობით (მრავალჯერადი -პროფილური, პლასტიკური/კოსმეტიკური, რეპროდუქციული, კარდიოლოგიური, სტომატოლოგიური და ონკოლოგიური სპეციალობის კლინიკები), სამედიცინო ტურიზმის ასოციაციის პრეზიდენტი, სამედიცინო ტურიზმის საბჭოს პრეზიდენტი, საპარტნიორო ფონდის წარმომადგენელი, ჯანდაცვის სამინისტროს წარმომადგენელი, წარმომადგენლები. ტურიზმის ეროვნული სააგენტოს და სხვა.

აქვს თუ არა საქართველოს პერსპექტივა სამედიცინო ტურიზმში?

ამ კითხვაზე კვლევის რესპონდენტთა 100%-მა დადებითი პასუხი გასცა. სამედიცინო ტურიზმის ფასილიტატორებისა და სხვა რესპონდენტების მოსაზრებების მიხედვით, საქართველოს აქვს რეალური პერსპექტივა, გახდეს სამედიცინო ტურიზმის ცენტრი კავკასიის რეგიონში. უფრო მეტიც, საქართველოში მაღალგანვითარებულია ისეთი სამედიცინო სერვისები, როგორიცაა კარდიო ქირურგია, პლასტიკური/კოსმეტიკური ქირურგია, დამხმარე რეპროდუქციული სერვისები და სტომატოლოგია. ქვეყანას ჰყავს მაღალკვალიფიციური სპეციალისტები, კონკურენტული უპირატესობა კავკასიის რეგიონში და პოსტსაბჭოთა კავშირის ქვეყნებთან შედარებით. საერთაშორისო სამედიცინო ტურიზმის ფასილიტატორების ტოპ მენეჯერები აცხადებენ, რომ საქართველოში ბევრი კარგი კლინიკაა, რომელსაც შეუძლია კონკურენცია გაუწიოს თურქეთის სამედიცინო დაწესებულებებს, ჯანდაცვის სერვისების ხარისხით და განსაკუთრებით ფასით.

ამჟამად სამედიცინო ტურისტების უმრავლესობა მოდის აზერბაიჯანიდან, ჩეჩნეთიდან, ჩრდილოეთ ოსეთიდან და ინგუშეთიდან. ბოლო დროს მზარდი პაციენტების ჩამოსვლა დაიწყო ყაზახეთიდან და უზბეკეთიდან და სამედიცინო პროვაიდერები მუშაობენ პაციენტების მოზიდვაზე თურქმენეთიდან, ყირგიზეთიდან და ა.შ. კვლევის შედეგების მიხედვით, საქართველოში ჩამოსული სამედიცინო ტურისტების წარმოშობის ქვეყნები განსხვავდება ტიპის მიხედვით. გაწეული სამედიცინო მომსახურების. საილუსტრაციოდ, ონკოლოგიური და კარდიოქირურგიული სერვისებისთვის პაციენტები ძირითადად მოდიან აზერბაიჯანიდან, სომხეთიდან, ჩეჩნეთიდან, ინგუშეთიდან, ჩრდილოეთ ოსეთიდან, ყირგიზეთიდან და თურქმენეთიდან. გარდა ამისა, კოსმეტიკური ქირურგიის სერვისებისა და თმის გადანერგვისთვის პაციენტები ჩამოდიან ისრაელიდან, რუსეთიდან, ბელორუსიიდან, ყაზახეთიდან (აქტაოს რაიონი), აზერბაიჯანიდან, უზბეკეთიდან და ყატარიდან.

კვლევის ფარგლებში, რესპონდენტი ჯანდაცვის დაწესებულებებიდან გამოითხოვეს მონაცემები უცხოელი პაციენტების რაოდენობის შესახებ 2017-2019 წლებში (სამი წელი, ქვეყნებისა და მომსახურების ტიპის მიხედვით). თუმცა, მოთხოვნილი ინფორმაციის მიწოდება მხოლოდ ცხრა კლინიკამ შეძლო (შვიდი მრავალპროფილიანი და ორი რეპროდუქციული კლინიკა). ამ სტატისტიკური ანალიზის საფუძველზე, პაციენტთა საერთო რაოდენობა რუსეთიდან იყო 9015 (33%), აზერბაიჯანიდან 8295 (30%), სომხეთიდან 1589 (6%) და 8216 (31%) სხვა ქვეყნებიდან. ცხადია, საქართველოში რეგიონალური მოძრაობა შეიმჩნევა.

თუმცა, დამხმარე რეპროდუქციული სერვისის მიმწოდებლების მხრივ, სიტუაცია განსხვავებულია. სტატისტიკური ანალიზი ცხადყოფს, რომ 2017-2019 წლებში საქართველოში მსგავსი სერვისებისთვის შემოსული უცხოელი პაციენტების 23% ჩინეთიდან იყო, 15% აშშ-დან, 14% ისრაელიდან, 7% შვედეთიდან, 4% ავსტრალიიდან, 4% ინდოეთიდან და 33% მსოფლიოს სხვა ქვეყნებიდან.

სტომატოლოგიური მომსახურებისთვის პაციენტები ძირითადად ჩამოდიან ისრაელიდან, ყატარიდან და ქუვეითიდან. ოპორტუნისტული სამედიცინო ტურიზმი საკმაოდ გავრცელებულია სტომატოლოგიაში, ტურისტული სააგენტოები საქართველოში ჩამოსულ ტურისტებს სთავაზობენ მკურნალობისა და მოგზაურობის კომბინაციას.

იმის შესახებ, თუ რა მოტივატორები აყალიბებს პაციენტების გადაწყვეტილებას, გაემგზავრონ საქართველოში სამკურნალოდ, ყველა რესპონდენტმა იგივე თქვა: ფასისა და ხარისხის ოპტიმალური კომბინაცია. პაციენტები მოსაზღვრე ქვეყნებიდან და პოსტსაბჭოთა კავშირის ქვეყნებიდან მოდიან უკეთესი სამედიცინო ხარისხისთვის. თურქეთში ხარისხი უფრო მაღალია, მაგრამ რადგან იქ მგზავრობისა და მკურნალობის ღირებულებაც მაღალია, პაციენტები საქართველოს უპირატესობას ანიჭებენ. სომეხი პაციენტებისთვის ფასი არის მოგზაურობის განმსაზღვრელი. სომხეთში კარგად არის განვითარებული სამედიცინო მომსახურება, განსაკუთრებით კარდიოქირურგია და პლასტიკური ქირურგია, მაგრამ მკურნალობის ფასები უფრო მაღალია (კარდიოქირურგია, საშუალოდ, 50%-ით მაღალია სომხეთში). დამხმარე რეპროდუქციულ სერვისებში საქართველოში უფრო ხელსაყრელია საკანონმდებლო ბაზა კომერციული სუროგაციისა და ინ ვიტრო განაყოფიერებისთვის.

საქართველოში სამედიცინო ტურიზმის განვითარების მთავარი ბარიერი გამოვლინდა, რომ საქართველო არ არის პოზიციონირებული, როგორც სამედიცინო ტურიზმის დანიშნულების ქვეყანა მსოფლიო ბაზარზე; სამედიცინო მომსახურების პროვაიდერებში სტანდარტიზაციის ნაკლებობა მთავრობის სუსტი როლის გამო სამედიცინო ხარისხის რეგულირებასა და მონიტორინგში; ჰოსპიტალურ სექტორში საერთაშორისოდ აკრედიტებული პროვაიდერების უკიდურესად დაბალი რაოდენობა, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს მომხმარებელთა დაბალი ნდობის დონე; სამედიცინო ტურიზმის განვითარების სტრატეგიის არარსებობა ან მთავრობის ჩართულობა და სახელმწიფო უწყებებს შორის ინტეგრირებული ძალისხმევა; პირდაპირი ფრენების არარსებობა სამიზნე/წყაროს ქვეყნებთან, პლუს მომსახურების დაბალი ხარისხი და ბილეთების შედარებით მაღალი ფასები; სუსტი საკანონმდებლო ბაზა უცხოელი პაციენტების უფლებების დაცვასთან დაკავშირებით; ჰოსპიტალური სექტორის სპეციალისტების საკუთრებაში არსებული დაზღვევის დაბალი დონე; და გართულებული შემთხვევებისთვის გარანტიებისა და ზიანის ანაზღაურების არარსებობა.

პროვაიდერის სექტორში მეორე დონის ბარიერებია: სამედიცინო დაწესებულებების მენეჯმენტში სამედიცინო ტურიზმის შესახებ კვალიფიკაციისა და ინფორმირებულობის დაბალი დონე; ამ მიმართულებით ჩართულ კლინიკების მენეჯერებს შორის კომუნიკაციის, თანამშრომლობისა და თანამშრომლობის ნაკლებობა; პრობლემები, რომლებიც დაკავშირებულია არაადეკვატური კომუნიკაციის უნარებთან, სამედიცინო დაწესებულებებში პერსონალის არაოპერატიულობასთან და მოქნილობასთან; დაგვიანებული პასუხი ან მკურნალობის გეგმის უზრუნველყოფა (24-48 საათიანი ინტერვალის ნაცვლად); ენის ბარიერი (განსაკუთრებით დაბალკვალიფიციურ სამედიცინო პერსონალში, ექთნებში და ა.შ.); სამედიცინო ტურისტების სამედიცინო მომსახურების საფასო პოლიტიკა - სექტორში განსაზღვრული, კონკურენტული საფასო პოლიტიკის არარსებობა; სამედიცინო ტურისტების მოსაზიდად სხვადასხვა არხების დაბალი გამოყენება.

მესამე დონის ბარიერებია: სამედიცინო ტურიზმის შუამავლებსა და სამედიცინო დაწესებულებებს შორის თანამშრომლობისა და კოორდინაციის დაბალი დონე, საქართველოს სამედიცინო ტურიზმის ბაზარზე დამხმარე კომპანიების და სააგენტოების მცირე რაოდენობის გათვალისწინებით, რომლებიც მუშაობენ შემომავალ სამედიცინო ტურიზმზე; სამედიცინო ტურისტების სხვადასხვა რელიგიურ-კულტურულ მახასიათებლებზე რეაგირების პრობლემები.

გამოკითხული რესპონდენტების აზრით, საქართველოში სამედიცინო ხარისხთან დაკავშირებული რეგულაციები და კონტროლი სუსტია. ჰოსპიტალურ სექტორში არ არის სამედიცინო მომსახურების სტანდარტიზაცია; მცირე სტიმულით პროვაიდერებისთვის და რეგულაციებით, რათა გააუმჯობესონ ზრუნვის ხარისხი. თუმცა, სამედიცინო დაწესებულებების საერთაშორისო აკრედიტაციასთან დაკავშირებით, რესპონდენტებს შორის განსხვავებული მოსაზრებები იყო. ანალოგიურად, იყო განსხვავება იმას შორის, თუ რას გვიჩვენებს ლიტერატურა ამ კუთხით მოთხოვნილებებზე და როგორ აღიქვამენ რესპონდენტები საჭიროებებს. კერძოდ, რესპონდენტთა მესამედმა მიიჩნია, რომ ქვეყანაში სამედიცინო ტურიზმის განვითარებისთვის სამედიცინო დაწესებულებების საერთაშორისო აკრედიტაციის ქონა აბსოლუტურად აუცილებელია, ხოლო დანარჩენები ამას აუცილებლობად არ აღიქვამენ. საქართველოში მხოლოდ ერთი კლინიკა MediClub Georgia არის აკრედიტებული საერთაშორისო აკრედიტაციის სააგენტო JCI-ის მიერ.

კვლევის შედეგების საფუძველზე, SWOT ანალიზის გამოყენებით, განისაზღვრა განვითარების სტრატეგიის მიმართულებები:

1. ქვეყნის, როგორც სამედიცინო ტურისტული მიმართულების პოზიციონირება სამიზნე ბაზრებზე და გლობალურად.

2. სამედიცინო ტურიზმის მიზნობრივი და ნიშური სამედიცინო სერვისების შემუშავება და განხორციელება.

3. მთავრობის მიერ სამედიცინო ტურიზმის განვითარების ხუთწლიანი გეგმის შემუშავება და განხორციელება; და ამ პროცესში ხელისუფლების ჩართულობის გაძლიერება.

გაუმჯობესების სტრატეგია:

1. კლინიკებისა და საავადმყოფოების ძალისხმევის ინტეგრირება სამედიცინო ტურიზმის განვითარებისთვის;

2. სამედიცინო მომსახურების ხარისხის ამაღლება, სტანდარტიზაცია, აკრედიტაცია;

3. სამედიცინო პერსონალის კვალიფიკაციის ამაღლება საკომუნიკაციო უნარებსა და უცხო ენებში.

დივერსიფიკაციის სტრატეგია:

1. ქვეყნის სამედიცინო ტურისტული პოტენციალის გასაცნობად საერთაშორისო კონფერენციებისა და ინფო ტურების მოწყობა;

2. ახალ სამიზნე ბაზრებზე შეღწევა;

3. მიზნობრივ ბაზრებზე ონლაინ აქტივობების გაძლიერება.

თავდაცვის სტრატეგია:

1. საჰაერო მგზავრობის განვითარება, პირდაპირი ფრენების განხორციელება;

2. ქვეყანაში ზოგადი ინფრასტრუქტურის განვითარება და გაუმჯობესება;

3. სამედიცინო ტურისტებისთვის გარანტიების გაძლიერება.

კვლევის შედეგების მიხედვით, საქართველოში სამედიცინო ტურიზმის განვითარების მიზნით შემუშავდა შემდეგი რეკომენდაციები:

1. აუცილებელია ქვეყნის პოზიციონირება და პოპულარიზაცია მიზნობრივ ბაზრებზე, რათა საქართველო გლობალურად აღიარებული იყოს სამედიცინო ტურიზმის მიმართულებად.

2. მთავრობამ უნდა შეიმუშაოს სამედიცინო ტურიზმის განვითარების შესაბამისი სტრატეგიული გეგმა, გააძლიეროს თავისი როლი და ჩართულობა და იყოს ლიდერის პოზიციაზე, რათა გააერთიანოს სხვადასხვა დაინტერესებული მხარეების ძალისხმევა.

3. მთავრობამ უნდა უზრუნველყოს ცენტრალიზებული რეგულირება, სამედიცინო მომსახურების ხარისხის კონტროლი და სამედიცინო მომსახურების სტანდარტიზაცია. ამ მიზნით აუცილებელია ჯანდაცვის დაწესებულებების აკრედიტაციის სისტემის ჩამოყალიბება. უფრო მეტიც, კლინიკების საერთაშორისო აკრედიტაცია უნდა წახალისდეს ფინანსური სტიმულის შემოღებით.

4. უნდა გაუმჯობესდეს კოორდინაცია და თანამშრომლობა სამედიცინო ტურიზმის ფასილიტატორებსა და ჯანდაცვის დაწესებულებებს შორის. გარდა ამისა, კლინიკების მენეჯმენტი და ადმინისტრაციული პერსონალი უნდა გაიაროს კვალიფიკაციისა და ცნობიერების ამაღლება სამედიცინო ტურიზმის მოთხოვნებისა და სპეციფიკური მახასიათებლების შესახებ.

5. უნდა წახალისდეს თანამშრომლობა ქვეყნის სამედიცინო დაწესებულებებსა და სპა-კურორტებს შორის ორივე სექტორის სერვისების ინტეგრირებისთვის.

6. სამედიცინო ტურისტების შესახებ სტატისტიკური მონაცემების ანგარიშვალდებულების გაუმჯობესების მიზნით სამედიცინო დაწესებულებებისთვის სავალდებულო უნდა იყოს უცხოელი პაციენტების შესახებ ინფორმაციის წინასწარ განსაზღვრული ფორმით რეგისტრაცია.

7. სამედიცინო ტურიზმის მიმართულების განსავითარებლად მნიშვნელოვანია სამიზნე ქვეყნებთან პირდაპირი ფრენების დამყარება.

დასასრულს, საქართველოს აქვს სამედიცინო ტურიზმის განვითარების მნიშვნელოვანი პოტენციალი. მისი ჯანდაცვის სექტორი საკმაოდ კონკურენტუნარიანია რეგიონში და ქვეყანას აქვს პერსპექტივა გახდეს სამედიცინო ტურიზმის ცენტრი ამიერკავკასიის რეგიონში. თუმცა, არსებობს მთელი რიგი მნიშვნელოვანი ბარიერების გადალახვა და გამოწვევები, რომლებსაც უნდა უპასუხოთ. საქართველო, როგორც სამედიცინო ტურიზმის დანიშნულების ქვეყანა, უნდა მოხვდეს სამედიცინო ტურიზმის საერთაშორისო რადარზე. თავის მხრივ, ამ მიზანს სჭირდება სამთავრობო გუნდისა და ინდუსტრიის სხვადასხვა დაინტერესებული მხარის ერთიანი ძალისხმევა. სამედიცინო ტურიზმის განვითარების სტრატეგია უნდა შემუშავდეს და განხორციელდეს ყველა ზემოაღნიშნული ბარიერის, გამოწვევისა და ფაქტორის გათვალისწინებით.

სამედიცინო ტურიზმის ინდუსტრიაში უკიდურესად ინტენსიური კონკურენციის პირობებში, გლობალურად, ექსპერტები მიზანშეწონილად თვლიან, რომ საქართველომ გამოავლინოს თავისი როლი და დაიკავოს შესაბამისი ნიშა საერთაშორისო ბაზარზე.